U avgustu ove godine, više od 320.000 penzionera u Hrvatskoj dobit će minimalno povećanje svojih penzija. Ovo uvećanje će iznositi svega nekoliko evra, ali otvara važna pitanja o održivosti penzionog sistema, kao i o obezbjeđivanju dostojanstvene starosti za sve koji su tokom svog života radili. Prema podacima Hrvatskog zavoda za penzijsko osiguranje, približno 323.000 korisnika najnižih penzija dobit će povećanje od 3%, što u praksi znači dodatnih 12 evra na mjesečnom nivou. Međutim, s obzirom na trenutne životne troškove, ovaj iznos često nije dovoljan da pokrije osnovne potrebe.
Među ovim penzionerima, značajan broj njih živi unutar Hrvatske, dok se penzije za oko 48.000 korisnika isplaćuju u inostranstvo. Ovi korisnici su često bivši radnici iz drugih zemalja ili iseljenici koji su svoj radni vijek proveli u našoj zemlji. Njihova prisutnost u penzionom sistemu dodatno komplikuje situaciju, ističući izazove s kojima se suočava ovaj sistem, uključujući pitanja pravednosti i održivosti.
- Osnovne karakteristike penzionog sistema
Sistem isplate najnižih penzija u Hrvatskoj temelji se na zakonskim odredbama koje garantuju minimalni iznos penzije. Ovaj iznos se ne određuje prema visini plate, već prema godinama staža, što oslikava složen odnos između radnog vijeka i finansijske sigurnosti u starosti. Trenutno, najniža penzija iznosi 13,99 evra po godini staža, što ponovo ukazuje na nejednakost unutar sistema. Na primjer, osoba s prosječnim stažem od 28 godina ne može primati manje od 391 evra mjesečno, ali kad bi se obračunavale penzije isključivo prema uplaćenim doprinosima, taj iznos bi bio znatno niži, oko 270 evra.
Ova situacija jasno pokazuje razlike u penzionim pravima koje su rezultat različitih faktora, uključujući kvalitetu zaposlenja i način na koji su radnici bili prijavljeni tokom svog radnog vijeka. Na primjer, radnici u sektoru usluga i industriji često su imali bolje prilike za redovno uplaćivanje doprinosa, dok su poljoprivrednici i zanatlije, koji su radili u neregulisanim uslovima, bili zakinuti za slične beneficije. Ove razlike dodatno doprinose osjećaju nepravde među penzionerima koji cijeli svoj radni vijek nisu bili u mogućnosti ostvariti jednake prilike.
Poseban problem predstavlja činjenica da među korisnicima najnižih penzija postoji značajan broj poljoprivrednika i zanatlija, koji su proveli većinu svog radnog vijeka u teškim uslovima. Mnogi od njih radili su bez adekvatne prijave ili bez uplaćenih doprinosa, što se direktno odražava na njihove mjesečne prihode. Ova situacija dovodi do sve većeg broja novih penzionera koji se suočavaju s minimalnim primanjima. Prema analizi Hrvatskog zavoda za statistiku, nivo siromaštva među starijom populacijom raste, a mnogi se bore da prežive s penzijama koje ne pokrivaju osnovne životne troškove.
U prvoj polovini 2025. godine, čak 37% novih penzionera završilo je u kategoriji najnižih penzija, što ukazuje na alarmantnu situaciju. Od 18.368 novih korisnika bez međunarodnih ugovora, njih 6.823 sada prima ovu vrstu primanja. U poređenju s tim, prosječna neto penzija svih novoupenzionisanih iznosila je 624,82 evra, što jasno pokazuje da je sve veći deo starije populacije primoran živjeti na granici egzistencije. Ova situacija ne samo da utiče na kvalitet života penzionera, već i na širu zajednicu jer stvara dodatni pritisak na socijalne usluge i fondove.
